Z okazji nadchodzących obchodów Światowego Dnia Cukrzycy, warto przypomnieć, w jakich pierwszych symptomach objawia się ta choroba, czym jest stan przedcukrzycowy i w którym momencie powinniśmy wykonać badania w kierunku jej wykrycia.
Coraz więcej Polaków cierpi na nadwagę i otyłość
Spożywamy coraz więcej produktów zawierających dużo cukru. W efekcie w 2017r. zjedliśmy aż o 6,1 kg na osobę więcej cukru niż w 2008r. Jako społeczeństwo szybko też przybieramy na wadze, otyły jest już co czwarty Polak. To wszystko prowadzi do rozregulowania organizmu, a następnie cukrzycy.
Dane pokazują, że w 2016r. w Polsce wśród osób w wieku 20 lat i więcej, 53% kobiet i 68% mężczyzn miało nadwagę, a 23% kobiet i 25% mężczyzn było otyłych. W przypadku osób poniżej 20 roku życia, nadwagę miało 20% dziewcząt i 31% chłopców, a 5% dziewcząt i 13% chłopców było otyłych. Osoba, której zgon można powiązać z konsekwencjami spożycia napojów słodzonych cukrem, żyje przeciętnie o 15 lat krócej niż pokazuje średnia dla osoby w jej wieku. Szacuje się również, że w Polsce blisko 1 400 zgonów rocznie wynika z konsekwencji nadmiernego spożycia napojów słodzonych cukrem1.
Rośnie liczba chorych na cukrzycę
W 2018 r. w Polsce było 2,9 mln dorosłych chorych na cukrzycę, to oznacza, że chory był co 11 dorosły. Chodzi oczywiście o osoby zdiagnozowane. Tymczasem część osób ma stan przedcukrzycowy (czyli w badaniu krwi na czczo poziom glukozy 100-125 mg/dl) lub nie wie, że ma cukrzycę.
Światowa Federacja Cukrzycy (IDF 2019)2 szacuje, że cukrzyca dotyka 6-7% populacji Polski w wieku 20-79 lat. W Europie już 1 na 11 dorosłych choruje na cukrzycę a w następnych 25 latach odsetek chorych wzrośnie o kolejne 15%. Dane pokazują, że na świecie nawet 1 na 3 ludzi może mieć stan przedcukrzycowy, co predestynuje te osoby do rozwinięcia cukrzycy w przyszłości (1/4 rozwinie cukrzycę w ciągu 3-5 lat)3.
Jakie są symptomy rozwoju cukrzycy?
Większość osób ze stanem przedcukrzycowym nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia. Dlatego warto zwracać uwagę na symptomy, które mogą świadczyć o początkach zachorowania:
Do głównych objawów wskazujących na możliwość występowania cukrzycy ze znaczną hiperglikemią należą4:
– nasilona diureza (wielomocz);
– wzmożone pragnienie;
– utrata masy ciała niewytłumaczona celowym odchudzaniem;
Natomiast należy także zwrócić uwagę na mniej typowe objawy takie jak5:
– osłabienie i wzmożona senność
– zmiany ropne na skórze oraz stan zapalny narządów moczowo-płciowych
– uczucia stale spierzchniętych ust, które pojawia się nawet u 70 proc. osób cierpiących na cukrzycę
– charakterystyczny kwaskowaty odór może być zauważalny nie tylko w naszym oddechu, ale także w naszym moczu
– częste bóle głowy (spowodowane nie odpowiednim nawodnieniem)
– pogorszenie się wzroku, problemy z prawidłowym widzeniem
– Mrowienie, drętwienie lub ból dłoni lub stóp
– wypadanie włosów, gorsza kondycja włosów
– trudniej gojące się rany oraz częściej występujące zasinienia na skórze
Pamiętaj o badaniach
Co w takim razie robić? Należy pamiętać o regularnych badań. Badać się powinna:
– każda osoba powyżej 45. roku życia – raz na 3 lata powinna zbadać na czczo poziom cukru we krwi
– co roku, każda osoba bez względu na wiek, jeśli ma nadwagę lub otyłość (z BMI powyżej 25 kg/m2 lub których obwód w talii przekracza 80 cm w przypadku kobiet i 94 cm w przypadku mężczyzn),
– dodatkowo każda osoba z nadciśnieniem tętniczym, chorobami układu sercowo-naczyniowego, cukrzycą ciążową, hiperlipidemią lub zespołem policystycznych jajników
Wyniki badań
Co szczególnie powinno nas zaniepokoić? Aktualne kryteria rozpoznania cukrzycy wg Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 20216 przedstawiają się tak:
- Glikemia przygodna7
- >200 mg/dl (11,1 mmol/l) – cukrzyca (gdy występują objawy hiperglikemii, jak wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie)
- Glikemia na czczo8
- 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l) – prawidłowa glikemia na czczo (NFG)
- 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l) – nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)
- ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) – cukrzyca
- Glikemia w 120. minucie OGTT wg WHO9
- prawidłowa tolerancja glukozy
- 140–199 mg/dl (7,8–11,1 mmol/l) – nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT)
- ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) – cukrzyca8
- Wartość HbA1c oznaczona w laboratorium metodą certyfikowaną w NGSP
- ≥6,5% (48 mmol/mol) – cukrzyca8
Oczywiście wyniki badań należy przedstawić do interpretacji lekarskiej.
Powikłania cukrzycy
Warto pamiętać o regularnych badań także dlatego, że cukrzyca niesie ze sobą szereg powikłań – ciężkich chorób, niszczycielskich dla naszego organizmu. Są to m.in.:
– retinopatia cukrzycowa (uszkodzenie naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka) – wraz z nią rośnie ryzyko jaskry i zaćmy
– niewydolność nerek
– choroba niedokrwienna serca
– udar mózgu
– neuropatia, czyli uszkodzenie nerwów.
Pamiętaj o tym, że spożywanie produktów zawierających dużo cukru, mała ilość ruchu, to wszystko to styl życia mogący prowadzić do otyłości i cukrzycy. Zachęcamy więc do zmian stylu życia na zdrowszy, a także do regularnych badań w kierunku cukrzycy. Nie dajmy się tej epidemii współczesnych czasów.
1 NCD Risk Factor Collaboration 2016
3 IDF Atlas 9th edition and other resources (diabetesatlas.org)
3 Hostalek U. Global epidemiology of prediabetes – present and future perspectives. Clin Diabetes Endocrinol. 2019;5:5. Published 2019 May 9. doi:10.1186/s40842-019-0080-0
4 Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2021
5 www.mp.pl
6 Zalecenia kliniczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (2021)
7 oznaczona w próbce krwi pobranej o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatnio spożywanego posiłku
8 oznaczona w próbce krwi pobranej 8–14 h od ostatniego posiłku
9 do rozpoznania cukrzycy konieczne jest stwierdzenie 1 z podanych nieprawidłowości, z wyjątkiem glikemii na czczo, gdy wymagane jest 2-krotne potwierdzenie zaburzeń; przy oznaczaniu glikemii należy uwzględnić ewentualny wpływ czynników niezwiązanych z wykonywaniem badania (pora ostatnio spożytego posiłku, wysiłek fizyczny, pora dnia)
IFG – nieprawidłowa glikemia na czczo, IGT – nieprawidłowa tolerancja glukozy, NFG – prawidłowa glikemia na czczo, NGSP (National Glycohemoglobin Standardization Program) – Narodowy Pogram Standaryzacji Hemoglobiny Glikowanej, OGTT – doustny test tolerancji glukozy, WHO – Światowa Organizacja Zdrowia