Według najnowszego raportu IDF Diabetes Atlas1, szacuje się, że 16,3% kobiet w wieku 20-49 lat, zamieszkujących rejon Europy, borykało się w 2019 roku z cukrzycą ciążową. Hiperglikemia w okresie prenatalnym wpłynęła na 1 z 6 noworodków na świecie, czyli na ok 20 milionów, z czego w 84% wynikała z cukrzycy ciążowej.
Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa jest najczęstszym powikłaniem metabolicznym występującym u kobiet ciężarnych, które są pieszczotliwie określane „ cukierkowymi mamami” lub „ słodkimi mamami”. Choroba ta związana jest z zaburzeniem gospodarki węglowodanowej, występującym w trakcie ciąży u kobiet, które wcześniej miały prawidłowy poziom glukozy we krwi. Zaburzenie to prowadzi do podwyższonego stężenia glukozy we krwi, czyli hiperglikemii, która pojawia się po raz pierwszy właśnie podczas ciąży. Jej cechą charakterystyczną jest normalizacja poziomu glikemii po porodzie u większości świeżo upieczonych mam.
Niestety cukrzyca ciążowa może, ale nie musi, zwiększyć ryzyko powikłań, zarówno u matki, jak i u jej nowonarodzonego dziecka.
Nierozpoznana lub źle leczona cukrzyca może powodować:
- makrosomię, czyli ryzyko nadmiernego przyrostu masy płodu (≥ 4 kg), co z kolei wiąże się z ryzykiem przedłużonego lub utrudnionego porodu oraz z ryzykiem urazów okołoporodowych zarówno u matki, jak i u dziecka
- poród przedwczesny
- zgon wewnątrzmaciczny
- niedojrzałość metaboliczną wielu narządów, zwłaszcza układu oddechowego
- przerost mięśnia sercowego u płodu oraz związane z tym upośledzenie jego czynności po porodzie
- ostrzejszy przebieg żółtaczki noworodkowej.
U ok 30% kobiet, które borykały się z cukrzycą ciążową może rozwinąć się cukrzyca typu 2 w ciągu 10 kolejnych lat.
Kto jest szczególnie narażony?
Cukrzyca ciążowa może wystąpić u każdej kobiety, jednak według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego2 do czynników zwiększających ryzyko należą:
- ciąża po 35. roku życia
- w wywiadzie porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g)
- urodzenie noworodka z wadą rozwojową
- zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
- nadciśnienie tętnicze
- nadwaga lub otyłość
- rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2
- rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach
- wielorództwo
- zespół policystycznych jajników.
Najczęstsze objawy podwyższonej glikemii w ciąży
W Polsce obowiązuje zasada powszechnych badań przesiewowych kobiet ciężarnych w I i III trymestrze ciąży w kierunku hiperglikemii. Jednak warto pamiętać o tym, że są pewne objawy, które mogą świadczyć o podwyższonej glikemii:
- nasilona diureza (wielomocz)
- konieczność oddawania moczu w nocy (nykturia)
- wzmożone pragnienie
- niezamierzona utrata masy ciała
- wzmożona senność
- zmiany ropne na skórze
- stan zapalny narządów moczowo-płciowych.
W przypadku wystąpienia takich objawów warto niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Terapia w czasie ciąży
W trakcie terapii dąży się do normalizacji poziomu glikemii.
W większości przypadków podstawą leczenia jest zmiana stylu życia polegająca na włączeniu odpowiedniego postępowania dietetycznego oraz na zwiększeniu poziomu aktywności fizycznej (jeżeli nie ma przeciwwskazań), połączonego z odpowiednią edukacją pacjentki. W niektórych przypadkach konieczne jest włączenie insuliny. U kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą można stosować zarówno insuliny ludzkie, których bezpieczeństwo potwierdza wieloletnie doświadczenie lekarzy, jak i insuliny analogowe.
Obecnie nie są rekomendowane doustne leki przeciwcukrzycowe z uwagi na fakt, że mogą przechodzić przez łożysko oraz z powodu braku długoterminowych badań oceniających ich wpływ na potomstwo.
1 https://www.idf.org/our-activities/care-prevention/gdm
2 Diabetologia praktyczna; Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020